صنایع دستی در اراک
شهر اراک، در قلب استان مرکزی، نه‌تنها به پایتخت صنعتی ایران شهرت دارد بلکه به سبب هنرهای مردمی و صنایع‌دستی متنوع خود نیز آوازه‌ای دور و نزدیک دارد. صنایع‌دستی هر منطقه بازتابی از فرهنگ، جغرافیا و نیازهای مردم آن سامان است و اراک با تنوعی بالغ بر ۶۰ رشته‌ی فعال، گنجینه‌ای از هنرهای سنتی به‌شمار می‌آید. در ادامه، با مهم‌ترین شاخه‌های این هنرها و جایگاه آن‌ها در بازارهای داخلی و خارجی آشنا می‌شویم.
قالی و گلیم: بافت‌های اصیل ساروق
یکی از برجسته‌ترین دست‌بافته‌های اراک، فرش دستباف ساروق است که در روستای ساروق، حدود ۴۰ کیلومتری شمال شهر اراک تولید می‌شود. پرز کم و بافت ریز این فرش‌ها باعث دوام بالای آن‌ها و زیبایی خیره‌کننده‌ی نقش‌مایه‌های کلاسیک می‌شود. تار و پود پشمی مرغوب و طرح‌های اصیل ایرانی، از عوامل تفاوت این فرش با دیگر انواع منطقه‌ای است.
علاوه بر فرش، گلیم و جاجیم (به‌خصوص گلیم مشک‌آباد) نیز در کارگاه‌های کوچک و خانوادگی رواج دارد؛ این دست‌بافته‌ها به‌صورت دو رو، سبک و قابل شستشو هستند و به‌عنوان زیرانداز، روکرسی و حتی دیوارکوب به‌کار می‌روند.
فرش ساروق
گیوه‌بافی و کفش‌های بومی
گیوه‌ی اراکی یا «گیوه‌ی سنجان»، نوعی کفش سنتی ایرانی است که با استفاده از نخ پنبه‌ای و زیره چرم یا لاستیکی بافته می‌شود. ویژگی بارز این پاپوش، سبکی، انعطاف‌پذیری و گردش هوا در داخل آن است که از تعریق پا جلوگیری می‌کند. نقوش هندسی و رنگ‌های متنوع گیوه‌ها، هر یک امضاء کارگاه‌ها و بافندگان مختلف است.
گیوه سنجان
مس‌گری و قلم‌زنی
در بازار اراک، ظروف مسی با نقوش قلم‌زنی‌شده، جلوه‌ای ویژه دارند. هنرمندان مس‌گر پس از ریخته‌گری مس، با استفاده از ابزار قلم و چکش، طرح‌های اسلیمی، گل‌وبته و منظره‌های گیاهی را روی سطح ظروف حک می‌کنند. این هنر در اراک، ریشه در صنایع اصیل دوره‌ی قاجار دارد و امروز در قالب بشقاب، دیگ، پارچ و مجسمه‌های تزئینی عرضه می‌شود.
ظرف مسی
سفالگری و سرامیک
سفالگری در حومهٔ اراک سابقه‌ای کهن دارد. خاک رس منطقه با ترکیب آهک و عناصر معدنی خاص، ظروف سفالی مقاوم و رنگ‌پذیر تولید می‌کند. پس از شکل‌دهی با دست یا چرخ سفال، نقوش ساده‌ی گل‌وبته با رنگ‌های آبی، فیروزه‌ای و لاجوردی روی آن‌ها نگاشته می‌شود. این ظروف کاربردی (مانند کوزه و لیوان) و تزئینی (مانند تندیس و کاشی‌های دیواری) به‌صورت محدود در بازار صنایع‌دستی به چشم می‌خورد.
ظروف سفالی
معرق‌کاری و منبت‌کاری چوب
در منبت‌کاری اراک، استادکاران با بُرش و حکاکی چوب (گردو، توسکا و گلابی)، نقش‌های اسلیمی و هندسی خلق می‌کنند. قاب آینه، جعبه جواهرات و میز کوچک از پرتقاضاترین محصولات این رشته‌اند. معرق‌کاری نیز شامل اتصال قطعات چوب‌های رنگی به یکدیگر است تا سطحی طرح‌دار پدید آید. این هنرها معمولاً در قالب تابلو و جعبه سرویس پذیرایی به فروش می‌رسند.
هنر معرق کاری
بافت بامبو و حصیربافی
در برخی روستاهای اطراف اراک، بامبو بافی (حصیربافی) با نی‌های باریک و برگ نخل یا بامبو انجام می‌شود. محصولات این رشته شامل سبد، سطل، جارو و متعلقات دکوری هستند. رنگ‌های طبیعی و استحکام بالا، سبدهای حصیری را هم کاربردی و هم زینتی کرده است.
سبدهای حصیری
تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی
به‌دلیل مجاورت با معادن سنگ‌های فیروزه، تراش و قلم‌کاری سنگ از جمله هنرهای کم‌یاب اراک است. تراش‌کاران، سنگ‌های فیروزه، عقیق و شاه‌بلوطی را به گردنبند، انگشتر، دستبند و آویز تبدیل می‌کنند. ترکیب سنگ‌درمانی و زیبایی‌شناسی در این قطعات، بازارِ خاص خود را در میان گردشگران و کلکسیونرها دارد.
سنگ عقیق
عروسک‌های محلی و بافتنی‌های سنتی
عروسک‌های پارچه‌ای با پوشش محلی و بافتنی‌هایی نظیر شال و کلاه پشمی از محصولات کم‌حجم اما پرفروش هستند. این عروسک‌ها معمولاً برای معرفی لباس‌های محلی و آداب مردم منطقه، طراحی و دوخته می‌شوند. هنر بافندگان خانگی در این رشته، به‌ویژه برای سوغات ماندگار مناسب است.
عروسک محلی
طلاکوبی و تذهیب پارچه (تفرشی‌دوزی)
در تفرشی‌دوزی یا تذهیب روی پارچه، نقوش فلزی و طلایی بر روی چادر، رومیزی و پارچه‌های دست‌دوز ایجاد می‌شود. این هنر که در شهر تفرش رواج داشته، در اراک نیز توسط کارگاه‌های کوچک ادامه یافته و در بازار صنایع‌دستی عرضه می‌شود.
رومیزی تفرشی دوزی
صنایع‌دستی اراک پلی است میان گذشته‌ی دیرینه و آینده‌ای پویا؛ از قالی‌های ظریف ساروق تا نقوش مس‌گری پرجزئیات، هر رشته روایت‌گر حکایت مردمی زحمت‌کش و خلاق است. حمایت از این هنرها، نه‌تنها به رونق اقتصادی منطقه کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ی معرفی فرهنگ و هنر ایرانی را در بازارهای جهانی فراهم می‌آورد. در سفر به اراک، بازدید از بازار صنایع‌دستی و کارگاه‌های روستایی را از دست ندهید تا با خرید یک اثر دست‌ساز، سفری خاطره‌انگیز را ثبت کنید.