شیراز: پیوند فرهنگ، هنر و توسعه پایدار در تعاملات بین‌المللی
شیراز، شهر شعر و ادب پارسی، با تکیه بر میراث غنی فرهنگی و هنری خود و همچنین توجه به مسائل توسعه پایدار، در عرصه دیپلماسی شهری فعال است.
همکاری‌های بین‌المللی، عنوان “شهر جهانی صنایع دستی” و ابتکارات سبز شهری
شیراز دارای شبکه رو به رشدی از روابط خواهرخواندگی و همکاری با شهرهای مختلف جهان است. این شهر با ۱۳ شهر پیمان خواهرخواندگی دارد. از جمله خواهرخوانده‌های شیراز می‌توان به دوشنبه (تاجیکستان)، نیکوزیا (قبرس)، چونگ کینگ (چین)، وایمار (آلمان)، پچ (مجارستان) و نانجینگ (چین) اشاره کرد. علاوه بر این، شیراز با شهرهایی مانند غازی آنتپ (ترکیه)، درسدن (آلمان) و نووی ساد (صربستان، پایتخت فرهنگی اروپا در سال ۲۰۲۲) تفاهم‌نامه همکاری منعقد کرده است. پیش‌نویس تفاهم‌نامه همکاری با فلورانس (ایتالیا) در سطح شهرداران و با بوگوتا (پایتخت کلمبیا) در سطح معاونین فرهنگی نیز آماده شده و در آستانه امضا قرار دارد. همچنین، قرارداد خواهرخواندگی با شهر زنگبار (تانزانیا)، با توجه به اشتراکات تاریخی و فرهنگی، در حال پیگیری و انعقاد است.
رویکرد شهرداری شیراز در این همکاری‌ها، صرفاً ایجاد پیمان‌های دوستانه و اقدامات نمادین نیست، بلکه تلاش ویژه‌ای برای تعریف پروژه‌های کاربردی و مشترک با شهرهای دوست و خواهرخوانده صورت گرفته است. به عنوان مثال، همکاری‌های علمی و فرهنگی شامل تبادل سردیس با شهر نانجینگ چین، برگزاری هفته فرهنگی آلمان در شیراز به مناسبت دویستمین سالگرد انتشار دیوان غربی-شرقی گوته، نصب سردیس حافظ در شهر پچ مجارستان، و تبادلات علمی و فنی با شهر درسدن آلمان در زمینه راه‌اندازی تراموا، از جمله این اقدامات عملی است. همچنین، توافقاتی برای برگزاری مسابقه نقاشی بین کودکان و نوجوانان با عنوان “رنگین‌کمان صلح” با شهرهای بوگوتا، فلورانس و نووی ساد و برگزاری هفته فرهنگی شیراز در فلورانس و بالعکس حاصل شده است.
یکی از دستاوردهای مهم شیراز در عرصه بین‌المللی، کسب عنوان “شهر جهانی صنایع دستی” از سوی شورای جهانی صنایع دستی در ژانویه ۲۰۲۰ بوده است. این عنوان به دلیل غنای هنری و صنایع دستی شیراز، به ویژه در زمینه‌هایی چون خاتم‌کاری (که مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده)، منبت‌کاری، کاشی‌کاری و نگارگری به این شهر اعطا شده است.
در کنار فعالیت‌های فرهنگی، شیراز ابتکارات قابل توجهی در زمینه پایداری شهری و محیط زیست نیز داشته است. پروژه “شیراز – شهر سبز” با هدف اصلی جنگل‌کاری در حومه شهر، تشویق شهروندان به ایجاد باغ در پشت‌بام‌ها و الزام بخش خصوصی به رعایت اصول توسعه سبز در پروژه‌های ساختمانی راه‌اندازی شده است. این پروژه شامل زیرمجموعه‌هایی مانند “پروژه توسعه جنگل شهری” (با کاشت درختان زیتون، سوزنی‌برگ و بادام در ارتفاعات اطراف شهر)، “پارک‌های پشت‌بامی” (ایجاد فضاهای سبز تفریحی بر روی پارکینگ‌های طبقاتی) و “پارک‌های خطی” (ایجاد مسیرهای پیاده‌روی جذاب در امتداد بلوارها) است. همچنین، پروژه “ایجاد خانه‌های محله در سکونتگاه‌های غیررسمی” با هدف بهبود شرایط زندگی و افزایش شمول اجتماعی در این مناطق اجرا شده است. شهرداری شیراز همچنین با حضور در اجلاس بریکس پلاس، پروژه “بازآفرینی محور زندیه” را به عنوان نمونه‌ای از تلاش برای احیای بافت تاریخی و توسعه گردشگری معرفی کرده است.
این فعالیت‌ها نشان می‌دهد که دیپلماسی شهری شیراز بر یک رویکرد چندوجهی استوار است که در آن، میراث فرهنگی و هنری شهر به عنوان یک مزیت رقابتی برای جذب همکاری‌های بین‌المللی و برندسازی جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و همزمان، از طریق تبادل تجربیات و اجرای پروژه‌های مشترک، به دنبال دستیابی به اهداف توسعه پایدار شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان است.
عضویت در سازمان‌های بین‌المللی (متروپلیس، اتحادیه شهرهای تاریخی، WeGO)
شهرداری شیراز به منظور تقویت جایگاه بین‌المللی خود و بهره‌گیری از شبکه‌های همکاری جهانی، عضویت فعالی در چندین سازمان و نهاد بین‌المللی مرتبط با مدیریت شهری دارد. این عضویت‌ها نه تنها فرصتی برای یادگیری و تبادل تجربیات فراهم می‌کند، بلکه امکان تأثیرگذاری بر سیاست‌ها و روندهای جهانی شهری را نیز به شیراز می‌دهد.
از جمله مهم‌ترین این عضویت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- متروپلیس (انجمن جهانی کلان‌شهرها): شیراز نه تنها عضو این سازمان مهم است، بلکه موفق به کسب کرسی در هیئت مدیره آن نیز شده است. این شهر همچنین به عنوان تنها نماینده آسیایی در تدوین برنامه راهبردی متروپلیس مشارکت داشته است که نشان‌دهنده نقش فعال و تأثیرگذار آن در این شبکه جهانی است.
- اتحادیه شهرهای تاریخی (League of Historical Cities): با توجه به پیشینه غنی تاریخی شیراز، این شهر عضویت فعالی در این اتحادیه داشته و در هیئت مدیره آن نیز کرسی به دست آورده است. دبیرخانه این اتحادیه در شهر کیوتو ژاپن قرار دارد.
- سازمان جهانی شهرهای هوشمند و پایدار (WeGO): شیراز به عنوان شهری که به دنبال توسعه پایدار و هوشمند است، عضویت و نقش فعالی در این سازمان دارد.
- شبکه شهرهای یادگیرنده یونسکو (GNLC): شیراز به این شبکه پیوسته و در راستای اهداف آن، برنامه‌هایی برای ارتقای یادگیری مادام‌العمر و توسعه فرهنگی اجرا می‌کند.
- سایر عضویت‌ها: شیراز همچنین در سازمان‌هایی مانند مجمع شهرداران آسیایی (Asian Mayors Forum)، شبکه بین‌المللی شهرهای خلاق (ICCN)، و سازمان شهرداران برای صلح (Mayors for Peace) عضویت یا همکاری دارد.
کسب کرسی در هیئت مدیره سازمان‌های معتبری مانند متروپلیس و اتحادیه شهرهای تاریخی، نشان‌دهنده موفقیت شیراز در فراتر رفتن از عضویت صرف و تلاش برای تأثیرگذاری بر سیاست‌ها و برنامه‌های این سازمان‌ها است. این امر نیازمند دیپلماسی فعال، ارائه دستاوردهای قابل توجه و مشارکت مستمر در فعالیت‌های این شبکه‌ها است. این جایگاه‌ها به شیراز امکان می‌دهد تا منافع خود و سایر شهرهای منطقه را در این سازمان‌ها نمایندگی کند، از آخرین روندها و فرصت‌های همکاری بین‌المللی مطلع شود و به عنوان یک بازیگر فعال در عرصه جهانی شهری شناخته شود. همکاری نزدیک با کمیسیون ملی یونسکو ایران نیز به تقویت این حضور بین‌المللی کمک کرده است.
نمونه‌هایی از عضویت و نقش‌آفرینی شهرداری شیراز در سازمان‌ها و شبکه‌های بین‌المللی شهری
| نام سازمان/شبکه | تاریخ تقریبی عضویت/سطح فعالیت | نقش/سطح مشارکت شیراز | پروژه‌ها یا ابتکارات کلیدی مرتبط با عضویت (مثال) |
| متروپلیس (انجمن جهانی کلان‌شهرها) | عضویت فعال | عضو هیئت مدیره، نماینده آسیا در تدوین برنامه راهبردی | تبادل تجربیات در مدیریت کلان‌شهرها، مشارکت در سیاست‌گذاری‌های جهانی |
| اتحادیه شهرهای تاریخی (LHC) | عضویت فعال | عضو هیئت مدیره | همکاری در زمینه حفظ و توسعه شهرهای تاریخی، تبادل تجربیات در مرمت و بازآفرینی |
| سازمان جهانی شهرهای هوشمند و پایدار (WeGO) | عضو فعال | عضو | تبادل دانش در زمینه شهرهای هوشمند، توسعه پایدار شهری، استفاده از فناوری‌های نوین |
| شبکه شهرهای یادگیرنده یونسکو (GNLC) | عضو | عضو | اجرای برنامه‌های یادگیری مادام‌العمر، توسعه فرهنگی و آموزشی |
| مجمع شهرداران آسیایی (AMF) | عضو | عضو | همکاری با شهرهای آسیایی در زمینه‌های مختلف مدیریت شهری |