نمونه‌های موفق دیپلماسی شهری
در دو دهه اخیر، شهرهای مختلفی – چه بزرگ و چه کوچک – با ایفای نقش فعال در عرصه بین‌المللی توانسته‌اند دستاوردهای چشمگیری در حوزه‌های فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی، اجتماعی و علمی به‌دست آورند. دیپلماسی شهری به معنای مشارکت شهرداری‌ها در شبکه‌های بین‌المللی، امضای معاهدات دوستی، و پیشبرد ابتکارات مشترک با سایر شهرهاست. در ادامه چند نمونه شاخص از شهرها و نتایج مهم تلاش‌های دیپلماسی شهری آنها ذکر شده است. اطلاعات برگرفته از گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی و شبکه‌های شهری معتبر است (مانند UN-Habitat، یونسکو و C40).
مِدِئین، کلمبیا
-
- زمینه: تاب‌آوری در برابر بحران‌ها و بلایا.
- اقدامات کلیدی: مدئین میزبان هفتمین کنفرانس جهانی شهرها (WUF7) در سال ۲۰۱۴ بود و پس از آن «همکاری مدئین برای تاب‌آوری شهری» (MCUR) را با مشارکت سازمان ملل (UN-Habitat و UNISDR)، بانک جهانی، و شبکه‌هایی چون Resilient Cities100, C40 و ICLEI راه‌اندازی کرد. این ابتکار چارچوبی را برای هماهنگی تلاش‌های کاهش خطر بلایا در شهرها ایجاد نمود.
- دستاوردها: تشکیل یک ائتلاف جهانی شامل بیش از ۴۰۰۰ شهر که به صورت مشترک بر تاب‌آوری شهری تمرکز دارد؛ جذب سالانه بیش از ۲ میلیارد دلار منابع برای پروژه‌های شهری؛ هماهنگی با اهداف توسعه پایدار (SDGs)، چارچوب سندای و توافق پاریس.
- چرایی موفقیت: مدئین با همگرایی نهادهای بین‌المللی و محلی، یک شبکه مشترک جهانی پدید آورد که توانست تجربیات و منابع را به اشتراک بگذارد. این همکاری فراملی در سیاستگذاری شهری نتایج قابل توجهی در مقابله با بلایا و تاب‌آوری شهری به همراه داشته است.
مِدِئین
نیویورک، ایالات متحده
-
- زمینه: امنیت عمومی و همکاری اقتصادی-فناورانه جهانی.
- اقدامات کلیدی: نیویورک که میزبان بزرگترین جامعه دیپلماتیک جهان است، از دهه‌ها پیش ساختارهای دیپلماتیک محلی را توسعه داده است. پس از حملات ۱۱ سپتامبر، نیویورک دفاتر نمایندگی پلیس (NYPD) را در بیش از ۱۰ کشور راه‌اندازی کرد. همچنین برای متنوع‌سازی اقتصاد شهر، «پردیس علوم زیستی» مشترکی با همکاری دانشگاه کورنل (آمریکا) تأسیس نمود. اخیراً در بحران جنگ اوکراین، نیویورک به سرعت کمک‌های فنی و آموزشی به شهرداری‌های اوکراینی ارائه داد و کنفرانس بین‌المللی مقابله با قاچاق اسلحه را برگزار کرد.
- دستاوردها: تقویت تعاملات انتظامی فراملی (اعزام افسران پلیس به دیگر کشورها و اشتراک دانش امنیتی)، توسعه شبکه‌های علمی-تحقیقاتی بین‌المللی در حوزه فناوری و علوم زیستی، و تسهیم تجربیات مقابله با بحران‌ها. این اقدامات باعث شده نیویورک به‌عنوان الگویی برای همکاری عملی میان شهرها در مسائل امنیتی و اقتصادی شناخته شود.
- چرایی موفقیت: نیویورک با بهره‌گیری از جایگاه جهانی خود در دیپلماسی شهری و استفاده از سازمان‌های محلی (مانند نیروی پلیس) موفق شده همکاری‌های بین‌المللی مؤثری ایجاد کند؛ طرح‌هایی مانند برنامه نمایندگان پلیس در شهرهای دیگر و مشارکت در همایش‌های تخصصی، نمونه‌هایی از اثرگذاری نیویورک در حل مسائل فراملی شهری هستند.
نیویورک
آمستردام، هلند
-
- زمینه: ادغام اجتماعی مهاجران و پناهجویان.
- اقدامات کلیدی: شهرداری آمستردام نقش محوری در راه‌اندازی «شراکت فراشهری ادغام مهاجران و پناهندگان» در چارچوب دستورکار شهری اتحادیه اروپا (۲۰۱۶) داشت. این شراکت تلاش می‌کند تجربه‌های شهرها، دولت‌های ملی و سازمان‌های بین‌المللی را در مدیریت بحران مهاجرت و ادغام اجتماعی همگرا کند. آمستردام با دعوت از نهادهای دولتی و غیرانتفاعی کارگروه‌هایی برگزار کرد و به تدوین سیاست‌های متحدالشکل برای پذیرش و ادغام مهاجران کمک نمود.
- دستاوردها: تشکیل بستری چندطرفه برای تبادل دانش و اعتمادسازی میان شهرداری‌ها، دولت‌ها و سازمان‌های مدنی. این پلتفرم در حل مشکلات ادغام مهاجران موثر بود و راه‌حل‌هایی عملی از قبیل راهنماهای آموزشی و طرح‌های مشترک ارائه نمود.
- چرایی موفقیت: آمستردام با نمایش توان مدیریتی شهرها در مسایل مهاجرت، توانست شهرها را در تصمیم‌سازی‌های ملی و منطقه‌ای مشارکت دهد. این همکاری فراشهری باعث شد موضوع ادغام اجتماعی از سطح محلی فراتر رود و به سیاستگذاری کلان اروپا راه پیدا کند.
آمستردام
براگا، پرتغال
-
- زمینه: فرهنگ و دیپلماسی خلاق شهری.
- اقدامات کلیدی: شهر براگا در سال ۲۰۱۹ میزبان کنفرانس سالانه شبکه شهرهای خلاق یونسکو بود. در این رویداد شهرداران و نمایندگان بیش از ۲۵۰ شهر خلاق به بحث در مورد جایگاه فرهنگ در توسعه پایدار پرداختند. براگا در حاشیه این نشست بیانیه براگا (Braga Manifesto) را رهبری کرد که خواستار ادغام فرهنگ به‌عنوان هدف مستقلی در دستورکار توسعه پسا۲۰۳۰ بود.
- دستاوردها: جلب حمایت بین‌المللی برای شناساندن حقوق فرهنگی و نقش فرهنگ در توسعه. تصویب بیانیه براگا نشان داد که شهرها می‌توانند وفاقی جهانی در حمایت از خلاقیت و فرهنگ ایجاد کنند. همچنین این رویداد ارتباط میان شبکه شهرهای خلاق و سازمان‌های جهانی را تقویت کرد.
- چرایی موفقیت: براگا با بهره‌گیری از ظرفیت شبکه خلاقیت یونسکو، فرهنگ را به عنوان محرک کلیدی توسعه شهری برجسته کرد. این اتحاد شهرها موجب شد فرهنگ به طور رسمی جزو اهداف توسعه شناخته شود که خود نمود دیپلماسی فرهنگی موفق شهری است.
براگا
پاریس، فرانسه
-
- زمینه: تغییرات اقلیمی و دیپلماسی محیط‌زیستی.
- اقدامات کلیدی: پاریس در سال ۲۰۱۵ میزبان کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیمی (COP21) بود که به «توافق پاریس» منجر شد. شهردار پاریس (آن هیدالگو) در حاشیه این کنفرانس نشست (Climate Summit for Local Leaders) را برگزار کرد؛ این نشست بیش از ۴۴۰ شهردار از سراسر جهان را گرد هم آورد. پاریس همچنین در شبکه‌های جهانی مانند C40 و پیمان کلیشه‌های اقلیمی (Compact of Mayors) پیشگام است.
- دستاوردها: پذیرش توافق پاریس که شهرها را به طور مستقیم در تحقق اهداف اقلیمی مشارکت داد؛ انجام هزاران اقدام کاهش گاز گلخانه‌ای در شهرهای بزرگ (به طوری که بیش از ۳۰ شهر هم‌اکنون روند افزایش انتشار دی‌اکسیدکربن را پشت سر گذاشته‌اند). پاریس الگوی الهام‌بخشی برای سایر شهرها شد؛ شهرداران دیگر شهرها نیز پس از خروج موقت آمریکا از توافق، مجدداً تعهدات خود را اعلام کردند.
- چرایی موفقیت: رهبری خلاق شهرداران پاریس در عرصه جهانی باعث شد قبل از روی کار آمدن دولت‌های که با مسائل محیط زیستی زاویه دارند، اولویت‌های اقلیمی شهرها تعیین شود. پاریس با فعال کردن ابزارهای دیپلماسی شهری و بسیج شهرهای عضو C40، زمینه را برای موفقیت توافق اقلیمی فراهم نمود.
پاریس
پکن، چین
-
- زمینه: تغییرات اقلیمی و انتقال تجربیات در مقیاس جهانی.
- اقدامات کلیدی: دولت محلی پکن در سال ۲۰۱۷ دفتر نمایندگی گروه اقدام اقلیمی شهرها (C40) را در این شهر تأسیس کرد تا برنامه‌ریزی‌های اقلیمی در چین را با استانداردهای جهانی هماهنگ سازد. این دفتر به همسویی میان ۱۳ شهر چین عضو C40 (از جمله پکن، شانگهای و گوانگژو) و دیگر شهرهای جهان کمک می‌کند. علاوه بر این، برنامه‌های مشترکی مانند «طرح‌ریزی اقلیم شهری چین» (CAP China) اجرا شد که برنامه‌های پنج‌ساله چین را با اهداف توافق پاریس همسو می‌کند.
- دستاوردها: تدوین برنامه‌های راهبردی اقلیمی شهرهای چین و ادغام آنها با سیاست‌های ملی کاهش آلودگی و انتشار کربن؛ گسترش مشارکت دیپلماتیک شهری چین در رویدادهای بین‌المللی اقلیمی؛ حصول توافق میان شهرهای چینی و خارجی بر مسیرهای هم‌افزای اقلیمی.
- چرایی موفقیت: پکن با ایجاد یک سکوی بین‌المللی دیپلماسی شهری، توانسته تجربیات مدیریت اقلیمی خود را به دیگر نقاط جهان منتقل کند. همزمان، شهرهای مهم چین از طریق این شبکه‌ها دسترسی به تکنولوژی و منابع جهانی یافته و در نتیجه نقش پررنگ‌تری در تحقق اهداف جهانی از خود نشان داده‌اند.
پکن
استانبول، ترکیه
-
- زمینه: فرهنگ، خلاقیت و توسعه شهری پایدار.
- اقدامات کلیدی: استانبول در سال ۲۰۱۹ به‌عنوان میزبان کنفرانس سالانه شبکه شهرهای خلاق یونسکو برای سال ۲۰۲۱ انتخاب شد. موضوع این کنفرانس «شهرهای آینده‌ساز» تعیین شد که بر هم‌آمیزی محیط‌زیست، فناوری، اقتصاد و نیازهای اجتماعی-فرهنگی تأکید داشت. این شهر با سازمان‌دهی یک فروم بین‌المللی، شهرداران و تصمیم‌گیرندگان شهری از سراسر جهان را برای تبادل تجربیات و راهکارهای نوآورانه در پیشبرد اهداف توسعه پایدار گرد هم آورد.
- دستاوردها: فراهم شدن مجالی برای بررسی موفقیت‌ها و چالش‌های پیش روی شهرها در تحقق اهداف شهری؛ تقویت ارتباط میان شبکه‌های جهانی شهرها و ترغیب به اجرای سیاست‌های فرهنگی-خلاقانه. میزبانی این همایش، استانبول را به‌عنوان شهری فعال در دیپلماسی شهری خلاق نشان داد.
- چرایی موفقیت: استانبول با بهره‌برداری از سرمایه‌های فرهنگی و تاریخی خود و ایجاد ائتلافی منطقه‌ای و جهانی، توانست نقش راهبردی شهرها در دستیابی به توسعه پایدار را برجسته کند. این اقدام نشان داد که فرهنگ و خلاقیت می‌توانند سنگ‌بنای روابط دیپلماتیک نوینی میان شهرها قرار گیرند.
استانبول